Het Carillon van Hattem 
De Toren

De door woonhuizen omgeven toren is opgetrokken met tufsteen. De toren stamt uit de twaalfde eeuw. In de vijftiende eeuw is de toren verhoogd met een bakstenen geleding, en afgedekt met een zadeldak. In 1611 is het zadeldak vervangen door een open lantaarn die plaats ging bieden aan een voorslag.

De Beiaard

De beiaard omvat 38 klokken, op basis van een cis 2 van ongeveer 230 kg. 24 klokken zijn gegoten door de Engelse klokkengieterij Taylor in 1927. De overige klokken zijn afkomstig uit de gieterij van Petit & Fritsen gegoten in 1985.

 

Overige klokken 

De toren beschikt nog over twee luidklokken, een grote klok met een gewicht van ongeveer 1350 kg. gegoten in 1455 kokkengieter Ghert Klinghe uit Bremen. Deze klok heeft ook de functie van uurslag klok. En een klok van ongeveer 1000 kg. gegoten door Gerrit Schimmel uit Deventer in 1686 gegoten. 

De Geschiedenis

In 1634 is er voor het eerst spraken van onderhandelingen om een beiaard aan te kopen, ondermeer met de klokkengieter François Symon. Symon had al een beiaard  aan Dokkum (1615) en Appingedam (1620) geleverd. Het geld voor zo'n toreninstrument bijeen brengen was nog niet zo eenvoudig, men verkocht een huis en een hof van de stad. Bovendien droegen een aantal Hattemse burgers ook geld bij. Symon kreeg opdracht om het klokkenspel te gieten, in de jaren 1635 tot 1638 werden de klokken gegoten en in de toren opgehangen. Echter moet er nogal iets mis geweest zijn met de stemming van de klokken, in de stadsrekening van 1639/40 staan betalingen vermeld aan meester Hans die gedurende vier dagen aan de klokken gevijld zou hebben om de stemming te verbeteren. In 1642 is er spraken in het resolutieboek van goedkeuring van het klokkenspel door Jan en Hendrick Munster, organist en beiaardier van Zwolle. In 1724 heeft er een uitgebreide vernieuwing plaats van het klokkenspel en uurwerk. De beiaard krijgt een uitbreiding met 13 klokken die worden gegoten door Jan Albert de Grave in de jaren 1722 tot 1727. In 1767 vinden er werkzaamheden plaats aan het uurwerk door de stadsuurwerkmaker van Kampen. Echter dient deze een te hogen rekening in, en moet in opdracht van de stad de Amsterdamse uurwerkmaker Dirk van der Meer de werkzaamheden contoleren. .

Van der Meer had nogal wat aanmerkingen over het werk van de uurwerkmaker van Kampen, het een en ander had tot gevolg dat van der Meer een contract kreeg voor jaarlijks onderhoud van het uurwerk In 1854 goot klokkengieter Petit & Fritsen 2 nieuwe klokken voor de beiaard, echter in 1895 bleek een van de nieuwe klokken alweer verdwenen! In 1916 waren nogmaals twee klokken vermist. In datzelfde jaar werd het klokkenspel, uurwerk en speeltrommel uit de toren verwijderd voor een voorgenomen torenrestauratie. Het spel bestond toen uit 20 klokken, in 1929 belande het spel in het Openluchtmuseum te Arnhem. Echter waren er toen ook een aantal klokken minder, er waren opnieuw maar liefst 6 klokken vermist! In 1976 kreeg het oude klokkenspel van Hattem een nieuwe plek in het Beiaardmuseum te Asten. Daar is het compleet met klavier en uurwerk en zeventiende-eeuwse speeltrommel werkend opgesteld. Hattem kocht een geheel nieuwe beiaard van de Engelse klokkengieterij Taylor. Het uurwerk en klavier en een geheel nieuw trommelspeelwerk kwam uit de werkplaats van de Amsterdamse uurwerkmaker Addicks. Bijzonder was dat het klokkenspel ingericht was met het broeksysteem en een klavier met oud Hollands pedaal (orgelpedaal). In de jaren 1969-1971 werd de toren opnieuw gerestaureerd kreeg ook de beiaard een opknapbeurt. Het broeksysteem werd vervangen door een tuimelaarsysteem, het trommelspeelwerk buiten gebruik gesteld en vervangen door een elektromagnetische bandspeelwerk. Gelukkig is de speeltrommel wel bewaard in de toren! Wat bleef was de speeltafel met Oudhollands pedaal. Echter in 1985 is de beiaard nogmaals onder handen genomen, daarbij is het spel met een derde octaaf uitgebreid. Daarbij is het klavier van Addicks met Oudhollands pedaal verwijderd.  Het klavier is gelukkig wel bewaard gebleven in de toren. 

Speeltijden

Elke woensdag bespeelt Martien van der Knijff van 14.30 tot 15.15 uur.

Foto's ©HvD 2009

HOME CONTACT