©thevandijks.nl

Download PDF programmaboekje Torenmuziek 2020

Download PDF programmaboekje Torenmuziek Gouda 2019

Download hier het programmaboekje Torenmuziek Gouda 2018 in PDF

Download hier het programmaboekje Torenmuziek 2017 in PDF

Download hier het programma boekje Torenmuziek Gouda 2016 in PDF

Download hier het programma boekje Torenmuziek Gouda  2015 in PDF

Download hier het programma boekje Torenmuziek Gouda 2013

Download programma boekje Torenmuziek 2012 in PDF

Download programma boekje Torenmuziek 2011 in PDF

Download hier programma boekje Torenmuziek 2010 in PDF

Torenmuziek Gouda 2010

Download hier programma boekje Torenmuziek Gouda 2009 in PDF

Download Torenmuziek 2009 Gouda Affiche

Download hier programma boekje Torenmuziek 2008 in PDF

Download programma boekje 2007 in PDF

AD Groene Hart over het klokkenspel aan het stadhuis van Gouda

Boudewijn Zwart speelt de Toccata en Fuga in D moll BWV 565 van J.S. Bach op de beiaard van Gouda via Youtube!

De Goudse Cis en Dis klokken, of de "Nootsakelijkheid' of 'On-nootsakelijkheid'

De Toren De Sint Janskerk is de langste kerk van Nederland. De kerk beschikt over prachtige historische gebrandschilderde ramen, de ' Goudse Glazen'. De kerk is opnieuw opgetrokken na de grote kerkbrand in 1552, de onderbouw van de toren stamt uit de 14e eeuw. De toren werd na de grote brand hersteld door de bouwmeester Mr. Cornelis Frederiksz. Nadat in 1590 het middenschip van de kerk verhoogd werd de toren in 1605 met Bentheimer zandsteen verhoogd. Dit werk werd gedaan door meestermetselaar Dirck Luyten  De lantaarn en houten bovenbouw stamt uit het midden van de zeventiende eeuw.

Ontwerp tekeningen verhoging van de toren.

Overige klokken

In de klokkenstoel bevinden zich vier luidklokken, gegoten door Henrick Wegewaert op het Bolwerk in Gouda in 1605. De zwaarste klok, een B0 van ongeveer 3500 kg. is aan de beiaard aangekoppeld als klaviertoon F0. Twee luidklokken zijn in de oorlog gevorderd en uit de toren verwijderd geweest, echter hebben het tweetal de oorlog goed overleefd. Na de oorlog zijn de twee klokken weer in de toren gehangen. De luidklokken zijn het bezit van de kerkelijke gemeente, die ook het onderhoud verzorgt.

De lichtste vijfde klok van Wegewaert bevond zich in 1943 in de Barbaratoren. Helaas is deze klok bij de klokkenvordering in dat jaar afgevoerd over de oostgrens en nooit meer terug gekomen. Samen afgevoerd met twee Wegewaert klokken uit de Sint Janstoren, deze klokken zijn gelukkig wel terug gekomen na de tweede wereldoorlog.  20 januari 1943, de Wegewaert luidklokken worden uit de toren verwijderd.

De Geschiedenis

Met enige zekerheid kunnen we aannemen dat er sprake geweest is van een voorslag al voor de kerkbrand van 1552, onduidelijk of hier ook met een klavier op gespeeld is.  Een "Claes de Koster" bedrijft het "beyeren" van 1507 tot 1534. Waarschijnlijk heeft dit "beyeren" plaats gevonden op de luidklokken. In 1492 goten de klokkengieters Gobel Moer en zijn zoon Willem uit 's-Hertogenbosch een aantal klokken voor de Sint Janstoren. In 1552 gingen alle klokken verloren tijdens de grote kerkbrand. Slechts een klok bleef behouden, "een beyer klocke, genaemt Gabriel, die in de lucht gaten viel en bleef daer heel en gaef leggen"  Waarschijnlijk heeft Jan Jasparsz Moer uit 's-Hertogenbosch een nieuwe voorslag gegoten, hij leverderde in ieder geval drie luidklokken. Ook kwam er een nieuw uurwerk, echter dit voldeed zo slecht dat in het jaar 1591 de "horolegiemacker" Mr. Goessen Clinkert met zijn zoon Willem een opdracht kreeg voor een nieuw uurwerk en speelwerk. In 1586 kreeg de Utrechtse klokkengieter Thomas Both een opdracht om de bestaande voorslag met vijf speelklokken te vergroten. Echter pas in 1590 leverde de gieter na een ernstige aanmaning de klokken. Nog altijd beschikt de Onze Lieve-Vrouwentoren over een uurslag klok gegoten door Thomas Both. Onduidelijk is of deze klok deel heeft uitgemaakt van de beiaard van de Sint Janstoren. Na het verhogen van de toren door bouwmeester Dirck Luyten goot de Kamper klokkengieter Henrick Wegewaert in 1605 in een loods "staende int Bolwerck aen Dyxpoort"  een vijftal luidklokken. De kerkmeesters waren tevreden over het werk wat Wegewaert geleverd heeft, vandaag de dag is het unieke vier gelui nog altijd te horen vanuit de Sint Janstoren. De vijfde luidklok is helaas door de klokkenvordering in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.

In 1676 bestelden de vroede vaderen van Gouda een beiaard bij de beroemde klokkengieter Pieter Hemony te Amsterdam. Het spel bestond uit 37 klokken met een basisklok fis1 van ongeveer 800 kg. Opmerkelijk is dat de Goudse Hemony beiaard een volledig chromatisch basoctaaf bezit, dit is te danken aan de jonge adviseur Quirinus van Blankenburg die geheel tot de in die tijd heersende gewoonte ook de Cis en Dis in het basoctaaf opgenomen wensten. Opmerkelijk was dat de gieter Pieter Hemony zelf aanvoerde dat deze dure basklokken geheel onnodig waren. 

Om zijn advies kracht bij te zetten liet Quirinus een helaas verloren gegaan boekje drukken met de titel "Nootsakelijkheid van Cis en Dis in de Bassen der Klokken", hierin verdedigden hij zich niet alleen tegen de traditie, maar ook tegen een aantal musici die veel ouder dan hij waren en bovendien een gevestigde reputatie bezaten. De beiaard van Gouda zou door deze buitenissige wens van de jonge adviseur maar liefst 20% duurder worden! De Goudse heren zijn waarschijnlijk onder de indruk geweest van de argumenten van de jonge adviseur, die naar volmaaktheid wilde streven, na uitvoerige onderhandelingen met Pieter Hemony koos men voor een beiaard met de Cis en Dis in de bassen! De klokkengieter liet het er niet bij zitten, en schreef ook een boekje met de titel "De On-Nootsakelijkheid en Ondienstigheid van de Cis en Dis in de Bassen der Klokken", ondertekend door vier beiaardiers! Dit geschrift is gelukkig wel bewaard gebleven. Overigens leverde Pieter Hemony wel de dure basklokken aan de stad Gouda, en kunnen vandaag de dag nog altijd gehoord worden vanaf de Sint Janstoren.

Bij de restauratie in 1966 werd de beiaard uitgebreid met een vierde octaaf. als gevolg van de luchtverontreiniging en de daarbij optredende corrosie waren de lichtere Hemonyklokken onacceptabel ver in toon gedaald ten opzichte van de reeks basklokken. Het aantal Hemonyklokken werd daarom teruggebracht tot 16. De beiaard werd met 33 nieuwe klokken aangevuld terwijl een luidklok van H. Wegewaert uit 1605 als klaviertoon f0 werd aangesloten. De beiaard telt thans 50 klokken en heeft een totaalgewicht van ruim 9000 kg. In 2001 heeft een totale restauratie plaats gevonden door de Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts te Asten. Twee Hemony klokken die in 1966 uit het spel verwijderd waren zijn teruggekeerd in de beiaard. Alle klepels en speelhamers uit 1966 zijn vervangen door fraaie smeedijzeren exemplaren. De niet zo goed bij de Peter Hemony klokken uit 1676 passende Eijsbouts klokken uit 1966 zijn vervangen door 31 nieuwe Hemony-replica´s. Het prachtige door beiaardier Jaap van der Ende vervaardigde stokkenklavier is gerestaureerd en de tractuur is geheel vernieuwd. 

Speeltijden

Boudewijn Zwart is de Goudse stadsbeiaardier, de speeltijden zijn: donderdag van 11.30 tot 12.30 en zaterdag van 12.30 tot 13.30 uur. In de zomermaanden zijn er zomeravond concerten onder de titel "Torenmuziek" op de maandagavond van 20.15 tot 21.00 uur.

DE BRONZEN SPEELTROMMEL

De Sint Janstoren beschikt voor het spel van de voorslag over een fraaie bronzen speeltrommel uit 1691. Deze is vervaardigd door Frederick van den Berg uit Gouda. De trommel, met een doorsnede van 177 cm en een breedte van 137 cm, functioneert nog altijd. Eén keer per jaar – in de maand juni – wordt de speeltrommel van nieuwe melodieën voorzien. Daarvoor worden eerst alle toonstiften van het vorige versteek verwijderd, schoongemaakt en gesorteerd. Als de trommel leeg is, wordt de koperen trommel gepoetst. Tegelijk worden de 74 speelhamers die aan de buitenkant van de klokken zijn gemonteerd opnieuw afgesteld. Voor sommige klokken zijn meerdere hamers beschikbaar. Daardoor kan zo’n klok binnen één maat toch meerdere malen gebruikt worden. Het ‘versteken’ van de 36.120 gaten tellende trommel is een bijkomende specialiteit van de stadsbeiaardier. Hij steekt de stiften in de gaten, overeenkomstig het van te voren uitgewerkte muziekstuk. Deze stiften worden vervolgens door een monteur aan de binnenzijde van de trommel vastgedraaid. Er worden vier melodieën ‘verstoken’. Op het hele uur klinkt de langste melodie en op het halve uur klinkt een middellange melodie. Op de kwartieren klinken korte wijsjes. Uitgezonderd de aandrijving via een computergestuurde elektrische motor, wordt de klank volledig mechanisch in beweging gezet met behulp van lichters, tuimelaars en broekdraad-verbindingen.

In vroeger tijden was het carillon betrokken bij alle gebeurtenissen in de jaargetijden, hierbij was een belangrijke gebeurtenis het voorjaar wat met veel extra bespelingen op het carillon gevierd werd. In Veere was het zelfs gewoonte om van vijf tot zes in de ochtend een meibespeling te geven! In Schoonhoven was het tot het midden van de vorige eeuw nog gewoonte om van zeven tot acht in de ochtend te spelen. Hierbij werden voornamelijk meiliedjes gespeeld. Naast een aantal extra bespelingen met meimuziek was het gewoonte in Gouda dat automaat ook een meilied speelt in de maand mei. Deze traditie is ontstaan rond 1600, en tot de dag vandaag klinkt op het hele uur traditiegetrouw de ‘Meideun’ op de Goudse beiaard van de Sint Janstoren. Deze melodie is bekend onder de titel ‘De Fransche Courante’ en ‘De mey die komt ons by, seer bly’. Deze melodie was in vroeger tijden zeer populair. Adriaen Valerius nam deze melodie in 1626 op in zijn ‘Neder-Landtsche Gedenck-cklanck’. Dezelfde melodie is ook te vinden in het Liedboek voor de Kerken als Gezang 413. 

Ook in andere plaatsen heeft deze melodie op de voorslag gestaan in vroeger tijden, in de instructie uit 1753 van de stadsbeiaardier van Alkmaar  kwam het 'Meijlied' voor, ook in Hoorn in de instructie van 1768 is het 'Meijlied' vanaf 1 mei voorgeschreven op de voorslag. Waarschijnlijk is hiermee dezelfde melodie mee bedoeld als we vandaag de dag nog op de Goudse voorslag kunnen horen in de meimaand. In Alkmaar en Hoorn is het geen gewoonte meer. Wat wel weer een gewoonte geworden sinds 1983 in Nijkerk zijn de meibespelingen verzorgd door examenkandidaten van de Nederlandse beiaardopleidingen, vooral de Nederlandse beiaardschool uit Amersfoort. Dit met de titel 'Meideun'.

Luister hier naar de Meideun De Goudse Meideun Maria Blom stadsbeiaardier Gouda 1945-1985

In 1916 verscheen een standaard werk over "de zingende torens in Nederland" door Mr. A. Loosjes. Lees hier de beschrijving van de toren van Gouda. In PDF te downloaden. Pagina 1 Pagina 2 Pagina 3

Beiaard muziek vanaf de Sint Janstoren:

Boudewijn Zwart speelt de Toccata en Fuga in D BWV 565 van J.S. Bach op de beiaard van de Sint Janstoren van Gouda. Download hier (9.1 mb) Opname door Hans van Dijk op 13/12/2007

"Lied en drie variaties over de Meideun" door Ferdinand Timmermans (1943) Ga naar deze pagina 

Jon Lehrer (Amerika) speelt op 20 juli 2009 "Sonata a Cimbalo Solo" van  Sybrandus van Noordt (1659-1705) op de beiaard van de Sint Janstoren van Gouda  Download hier  MP3 18.1 mb

Wout van der Linde speelt "D oen Daphne d’over schoone maeght" door Jonkheer Jacob Eyck (ca. 1590-1657) op de beiaard van de Sint Janstoren van Gouda. Download hier  MP3 17 mb.

HOME CONTACT 

last update: 18/06/2018

De Sint Janstoren van Gouda

De Speeltrommel uit 1691 

Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart.

Gideon Bodden tijdens het versteken bij de speeltrommel uit 1691

Op maandag 6 mei 2013 is de Goudse Meideun weer op de speeltrommel van het carillon van de Goudse Sint Janstoren gestoken, dit door beiaardier Gideon Bodden, met hulp van een medewerker van De Jong Staal en beiaardliefhebber Hans van Dijk. Luister hier naar de Meideun 2013!

Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart bij de speeltrommel uit 1691.

Op donderdag 20 september 2012 is de speeltrommel van de Sint Janstoren weer voorzien van nieuwe melodieën. Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart heeft een speciale melodie gemaakt voor het hele uur, een Serenade voor de Goudse dichter Leo Vroman. Op het kwart over is een fragment te horen van het thema van de muziek van de TV-serie Miss Marple, op het halve uur een fragment uit Psalm 61 en op het kwart voor een deel van de Shaffy Cantate.

Luister naar het heel uur Serenade voor de Goudse dichter Leo Vroman

Op donderdag 7 juli 2011 werd de speeltrommel van de Goudse beiaard verstoken. Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart heeft met assistentie van Frans van der Willik (firma De Jong Staal te Gouda) en Hans van Dijk (medewerker Torenmuziek Gouda) nieuwe melodieën op de bronzen speeltrommel gestoken. 

Naar aanleiding van het 175 jarig bestaan van Tabakszaak van Vreumingen hadden deze melodieën allemaal iets te maken met het thema 'Tabak'.

Tot juni 2012 waren de volgende melodieën te horen:

Heel uur: 'Mars van Marlboro' (trad. uit de verzameling Marsen uit de 18de eeuw van J.W. Enschedé) Luister

Kwart over: 'So I Have My Cigar'; W. Augustus Barratt 1864-1928 Luister

Half uur: 'Das Zigarrenlied' ; Augustus Edmonds Tozer 1857-1910 Luister

Kwart voor: 'Tobacco Is A Dirty Weed'; (trad. uit The Bristol Tune Book 1876) Luister

De speeltrommel uit 1691, tijdens het versteken op 9 juli 2009 met Hans van Dijk en Frans van Willik  

Stadsbeiaardier Boudewijn Zwart en Frans van Willik tijdens het versteken van de speeltrommel 9 juli 2009.

De Barbaratoren, deze stadstoren beschikt over een zeventiende-eeuws toren uurwerk. Tot 1943 beschikte de toren over een klok gegoten door Henrick Wegewaert.

De nieuwe slagklok op de Barbaratoren, gegoten door de klokkengieterij van Wolbert Jacob Koek.

Zeventiende-eeuws uurwerk op de Barbaratoren.

Een niet uitgevoerd plan voor het verhogen van de toren.

De lantaarn van de Vrouwentoren met de slagklok van Thomas Both uit 1590. Opschrift op de klok "Si Deus pro nobis guis contra nos. Thomas Both me fecit 1590".

De uurslagklok op de Vrouwentoren gegoten door Thomas Both.

Uurwerk gemaakt door Uurwerk Fabriek Eijsbouts op de Vrouwentoren.